0

 

 

 

 

 

 

 

Pišu:

Adnan Islamović, magistar biologije Gimnazija „Maarif Koledž“ Sarajevo

Eldina Dizdar, prof razredne nastave OŠ „Isak Samokovlija“

Cilj razvoja ENABLE-BiH, projekta uz podršku organizacije Save the Children i  Američke agencije za međunarodni razvoj baziran je na želji da se kroz primjere pokaže da se odgoj i obrazovanje koji se odnosi na, STEM pristup učenju može uvesti u svakodnevni život učenika kroz redovni Nastavni plan i program, različite nastavne oblasti prirodnih nauka, tehnike i matematike te razviti vještine i kompetencije učenika neophodne za sektore ekonomije bazirane na znanju.

 

STEM U BOSNI I HERCEGOVINI

Šta je to STEM?

Davne, 1990. godine Nacionalna zaklada za poticanje nauke (National Science Foundation) upotrijebila je akronim SMET koji potiče od prva četiri slova oblasti prirodnih nauka, matematike, inžinjerstva i tehnologije. Akronim SMET, šira javnost spoznaje već 2003. godine, dok se njegova izmjena u STEM koristi već krajem 2007. godine. STEM pristup učenju obuhvata oblasti prirodnih nauka (nastavni predmeti Biologija, Hemija, Fizika), tehnike i informacioni tehnologija (predmeti Tehnički odgoj, Informatika) i matematika. Moguće je i neophodno raditi na razvijanju STEM kompetencija kod učenika, kao sastavnog dijela odgojnog procesa, tokom kompletnog školovanja kroz sve nastavne predmete iz disciplina, uključenih u STEM pristup obrazovanju što podrazumijeva obavezno davanje interdisciplinarnog predznaka ovom pristupu poučavanja baziranom na vezi između ishoda učenja s određenim oblastima ekonomije zasnovane na znanju, čiji je krajnji cilj unapređenje života učenika u Bosni i Hercegovini nakon kraja srednjoškolskog odgoja i obrazovanja.

 

Koji su ključni dokumenti za uvođenje STEM-a u redovno obrazovanje?

Ključni dokumenti za uvođenje STEM pristupa obrazovanju u redovno osnovno i srednje obrazovanje rezultat su aktivnog rada velikog broja obrazovnih domaćih i stranih profesionalaca, koji su kreirali Operativne smjernice za implementaciju operativnog nastavnog plana i programa za STEM kompetencije i priručnike za mentore i nastavnike. Predložene su poveznice između definiranih ishoda učenja školskih predmeta iz STEM oblasti na kraju 3., 6. i 9. razreda osnovnog obrazovanja i na kraju četvrtog razreda opšteg srednjeg obrazovanja. Svakako jedan od ključnih dokumenata za planiranje, pripremu i izvođenje STEM nastavnog časa jeste Zajednička jezgra nastavnih planova i programa (ZJNPP).  Zajednička jezgra nastavnih planova i programa razvijena je kao odgovor na ekonomske izazove. Bosna i Hercegovina mora pripremiti mlade učenike iz svoje zemlje za uspješno učestvovanje u današnjoj visokotehnološkoj ekonomiji. Zajedničke jezgre nastavnih planova i programa definirane su na ishodima učenja za sve školske predmete, koji se tiču STEM-a i koje učenici u Bosni iHercegovini uče od prvog razreda osnovne škole, pa sve do kraja četvrtog razreda gimnazije – moja okolina, priroda, priroda i društvo, informatika, tehnička kultura, biologija, geografija, hemija, fizika i matematika.

ZJNPP se bazira na nekoliko ključnih pojmova: Indikatori, ishodi učenja, kompetencije komponenta, oblast i odgojno-obrazovno područje.

Više indikatora definišu određeni ishod učenja za kraj pojedinih obrazovnih razdoblja i pokazuju stepen dostizanja ishoda učenja.

Ishodi učenja su izjave/iskazi u kojima se navodi što bi učenici trebali znati ,razumjeti ili učiniti-pokazati kao rezultat učenja.

Kompetencije predstavljaju dinamičku kombinaciju kognitivnih i metakognitivnih vještina, znanja i razumijevanja, komunikacijskih intelektualnih i praktičnih vještina, te etičkih vrijednosti koje pojedincu omogućavaju da aktivno i efikasno djeluje u određenoj situaciji.

Komponenta je dio oblasti kojom se definišu određena znanja,vještine i sposobnosti,te sadržaji koji su značajni.

Oblast je dio odgojno-obrazovnog područja  ili nastavnog predmeta ,a predstavlja organizovani  skup znanja,vještina i stavova.

 

U kakvom položaju je STEM obrazovanje u Bosni i Hercegovini

Od iznimne važnosti bila je saradnja Ministarstva obrazovanja i Pedagoških zavoda na nivou države, kako bi krajnji rezultat bilo opremanje 12 model škola za izvođenje STEM nastave i edukacija STEM mentora/trenera, i nastavnika u osnovnim i srednjim školama, koji će vršiti implementaciju zadatih ciljeva. U sklopu projekta ENABLE-BiH izvršena je obuka i educirani su obrazovni profesionalci – budućih STEM master trenera/mentora koji su osposobljeni da primjenjuju STEM pristup u učionici te da obučavaju i podržavaju druge obrazovne profesionalce u primjeni STEM obrazovanja u model područjima/školama u partnerstvu sa Save the Children-om i nadležnim ministarstvima u ciljnim područjima BiH. Tim profesionalaca STEM trenera/mentora koji ima zadatak da tokom dvogodišnjeg monitoringa obezbijedi provođenje Stem pristupa u nastavi u dvije model škole u Kantonu Sarajevo čine: Mirsad Kazazović,Adnan Islamović, Ibrahim Muharemović,Edin Tabak, Aida Rizvanović, Amela Mujagić,Dževdeta Dervić,Lejla Sabljica,Sandi Tafro, Sanela Sirćo I Eldina Dizdar.

Od velikog značaja je svakako činjenica da je resorno ministarstvo obrazovanja prepoznalo značaj ovog projekta, te da podržava imlementaciju Stem pristupa u nastavi. Bitna činjenica je i da IK „Bosanska knjiga“ također ide u korak sa savremenim tokovim obrazovanja, te da se u ponudi ove izdavačke kuće može pronaći i savremeni Digitalni priručnik o STEM oblastima, autorice Lemane Terzimehić, sa svim pratećim digitalnim materijali ma za nastavnike/ce i učenike/ce.

 

 

Kako su sektori ekonomije bazirani na znaju povezani sa STEM pristupom obrazovanju?

Ishodi učenja unutar jednog i između više nastavnih predmeta u direktnoj u vezi sa odabranim sektorima ekonomije zasnovane na znanju u BiH gdje se očekuje da stečene STEM kompetencije budu primijenjene na način da doprinesu ekonomskom razvoju zemlje. U oblast prirodnih nauka (Science), klasificirana su dva sektora: Savremena poljoprivredna proizvodnja i Zdravstvo i medicina. Oblast tehnologije (Technology) tklasicira dva sektora: Informaciono-komunikacione tehnologije i Tehnologije materijala. Proizvodnja i prenos energije, zajedno sa energetskom efikasnošću čine jedini sektor inžinjerstva (Engeneering). Matematici (Mathematics) svoje prisustvo pronalazi u svim disciplinama. Sektor biznisa je zastupljen sa poduzetništvom i finansijskim uslugama. U sektoru usluga su kao poveznice uzeti: sport, turizam i umjetnost, povezana sa zabavom. Pet klasičnih STEM sektora služe kao poveznica u ovoj vrsti obrazovanja. Pet sektora iz biznisa i usluga ima istu funkciju kao i STEM oblasti.

 

Prednoti STEM obrazovanja?

U STEM obrazovanju sa učenja o predmetu se prelazi na savladavanje metoda kojima se znanje stiče i koristi. Ključna osobina STEM pristupa je sistematsko nastojanje da učenik od objekta postane subjekt obrazovanja. I znanje i kompetencije kao elementi sadržaja se prezentuju tako da „učenik“ od pasivnog ili receptivnog  postane aktivni subjekt nastave, da paostanu objekat kritičkog promišljanja.

 

Kako implementirati STEM obrazovanje u osnovno i sednješkolsko obrazovanje?

U cilju razvoja i ekonomskog iskorištavanja tehničko-tehnoloških te društvenih vještina i sposobnosti učenika i uključivanju i drugih nastavnih predmete u radu na zajedničkim aktivnostima sa STEM pristupom obrazovanju, neophodno je da svaki nastavnik prije početka nove školske godine kreira Godišnji plan i program rada za nastavni predmet koji predaje. Kreirane nastavne pripreme i Plan i program rada moraju biti napravljeni u skladu sa važećim Programom rad i Zajedničkoj jezgri nastavnih planova i programa i dostavljeni direktoru škole. Na ovaj način pripremljeni sadržaji za izradu projekata i za korelaciju nastavnih predmeta, mogu se uvrstiti u Godišnji program rada škole, na prijedlog direktora i uz usvajanje Školskog odbora. Međutim, od velike važnosti je međusobna saradnja predmetnih nastavnika, koji trebaju usko sarađivati u cilju razvijanja zainteresovanosti učenika za izbor zanimanja koja su od velike tržišne potrebe. Svaki predmetni nastavnik je stručan u oblasti koju predaje, te potreba da jedni drugima trebaju u STEM pristupu obrazovanja je neosporna. Nije neophodno samo se zaustaviti na korelaciji nastavnih predmeta, nego je neophodno da učenici primjene usvojeno znanje, definirano na ishodima učenja, a koji su u uskoj vezi s određenim KBE sektorima. Nastavnici od učenika očekuju da u skladu sa svojim uzrastom , vještinama i kompetencijama odgovore na zadate pokazatelje učenja i budu u samom fokusu obrazovnog procesa. Na taj način, kreiranje sadržaja i nastavnih časova će imati veći uspjeh i zainteresiranost samih učenika za njihovo pohađanje i izvršavanje postavljenih zadataka. Dodatno samoobrazovanje i obrazovanje predmetnih nastavnika o upotrebi Zajedničke jezgre nastavnih planova i programa, koji su sačinjeni za sve STEM discipline od strane agencije APOSO jedan je od prvih koraka, potom slijedi prikupljanje i korištenje adekvatne literature za obrazovanje mladih u cilju poučavanja učenika jasno definisanim ishodima učenja  i indikatorima napredovanja za odgovarajuće razvojne uzraste , i na kraju učešće u stručnim aktivima škole na uspješnijoj realizaciji zadatih  ciljeva.